Sau 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu với 90% dân số làm nông nghiệp, Việt Nam đã xây dựng được cơ sở vật chất - kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo môi trường thu hút nguồn lực xã hội cho phát triển. Những thành tựu đó có sự đóng góp không nhỏ của cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân trong cả nước.

Ảnh minh họa. Nguồn: internet

Để khuyến khích, động viên và ghi nhận những đóng góp của doanh nghiệp, doanh nhân, trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều hình thức khen thưởng kịp thời cho các doanh nghiệp, doanh nhân có thành tích tiêu biểu, xuất sắc trong sản xuất, kinh doanh, thực hiện công tác xã hội, từ thiện, tích cực tham gia các phong trào thi đua... Ngoài ra, một số bộ, ngành, đoàn thể trung ương và địa phương còn có các hình thức biểu dương, tôn vinh thông qua việc đặt ra các danh hiệu và tổ chức trao giải thưởng cho doanh nghiệp, doanh nhân. Các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân không phải là hình thức khen thưởng của Nhà nước được quy định trong Luật Thi đua, khen thưởng, mà là hình thức biểu dương, tôn vinh của các bộ, ngành, đoàn thể trung ương, các địa phương, theo ngành, lĩnh vực hoặc địa bàn quản lý. Để thống nhất quản lý hoạt động này, ngày 27/8/2010, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 51/2010/QĐ-TTg ban hành Quy chế quản lý xét, tôn vinh danh hiệu và trao giải thưởng cho doanh nhân, doanh nghiệp. Sau gần 07 năm thực hiện Quyết định số 51 của Thủ tướng Chính phủ, việc tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp khẳng định thương hiệu, nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường, khuyến khích, động viên cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân tiếp tục phát huy tính năng động, sáng tạo, nỗ lực vượt khó, thực hiện sản xuất, kinh doanh hiệu quả, thể hiện vai trò là động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội. Trong hơn 5 năm qua (từ tháng 10/2010 đến hết năm 2015), các bộ, ngành, đoàn thể trung ương, các địa phương đã tổ chức 25 giải thưởng có phạm vi toàn quốc, 43 giải thưởng phạm vi cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, với hơn 100 lượt tổ chức; đã tôn vinh, biểu dương gần 10.000 lượt doanh nghiệp, doanh nhân có thành tích tiêu biểu trong các lĩnh vực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế, xã hội của các địa phương và cả nước.

Nhìn chung, các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân đã được tổ chức đúng quy định, đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Công tác thông tin, truyền thông được thực hiện tốt đã góp phần hình thành hệ thống thương hiệu cho các doanh nghiệp, đồng thời định hướng, động viên, khuyến khích các doanh nghiệp, doanh nhân thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Công tác quản lý nhà nước đối với các giải thưởng từng bước được nâng lên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tương đối hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý để tổ chức các giải thưởng bảo đảm chất lượng, hiệu quả. Công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, việc sơ kết, tổng kết, đánh giá và chế độ thông tin, báo cáo bước đầu được quan tâm thực hiện và phát huy hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng quản lý nhà nước đối với các giải thưởng.

Tuy nhiên trên thực tế, một số giải thưởng chưa thực hiện đúng quy định của pháp luật, tiêu chí xét duyệt giải thưởng còn chung chung, chưa bám sát nội dung, mục đích, ý nghĩa của giải thưởng; tổ chức bình xét chưa bám sát các tiêu chí đề ra, dẫn đến một số doanh nghiệp, doanh nhân được tôn vinh, biểu dương nhưng thành tích chưa thật sự tiêu biểu xuất sắc. Một số cơ quan, đơn vị tổ chức giải thưởng không đúng quy định của pháp luật về thẩm quyền, lấy danh nghĩa của bộ, ngành, đoàn thể hoặc thư chúc mừng của lãnh đạo các cấp để mời các doanh nghiệp, doanh nhân tham dự; huy động kinh phí của doanh nghiệp, doanh nhân tham dự giải thưởng không đúng quy định hoặc tổ chức trao giải thưởng dưới các hình thức khác nhau như: tổ chức bình chọn, thành lập bảng xếp hạng, tổ chức liên hoan, giao lưu nghệ thuật gắn với việc trao tặng giải thưởng cho doanh nhân, doanh nghiệp, thực tế là để tránh việc xin phép và sự quản lý của cơ quan có thẩm quyền. Một số doanh nghiệp, doanh nhân tham gia giải thưởng nhưng không tìm hiểu kỹ, thiếu thông tin, chưa thấy được trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ, cá biệt có doanh nghiệp lợi dụng việc tham gia các giải thưởng để khuếch trương thanh thế, gây hiểu lầm trong cộng đồng về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, chất lượng sản phẩm hàng hóa. Các bộ, ngành, địa phương tuy đã có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức các giải thưởng nhưng chưa sâu sát, kiểm tra cụ thể, chủ yếu giao cho cơ quan thường trực đảm nhiệm; công tác thanh tra, kiểm tra, chế độ thông tin báo cáo chưa được tiến hành thường xuyên. Mặt khác, các quy định về giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân trong gần 07 năm thực hiện đã bộc lộ những bất cập, hạn chế cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình thực tiễn và sự phát triển đa dạng, phong phú của các hình thức tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân.

Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 9/12/2011 của Bộ Chính trị nêu rõ, một trong những giải pháp xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là: “Xây dựng hình ảnh doanh nhân có bản sắc Việt Nam; khuyến khích doanh nhân không ngừng hoàn thiện mình để trở thành những người có trách nhiệm, có đóng góp cho xã hội và đất nước. Phát động các phong trào thi đua để nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của doanh nhân Việt Nam. Đồng thời, quản lý hoạt động tôn vinh khen thưởng doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu theo đúng quy định của pháp luật, thực sự có tác dụng biểu dương, nêu gương…”. Trong thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 28/4/2016, Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 06/02/2017 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia hai năm 2016 - 2017, định hướng đến năm 2020, Nghị quyết số 35/NQ-CP về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp đến năm 2020. Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương phát động phong trào thi đua “Doanh nghiệp Việt Nam hội nhập và phát triển” trong phạm vi cả nước; nhiều bộ, ngành, địa phương cũng phát động các phong trào thi đua sôi nổi, thiết thực, phù hợp để đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp…

Để thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về thi đua, khen thưởng, cũng như các hoạt động khuyến khích, tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân, góp phần nâng cao chất lượng các giải thưởng, đẩy mạnh các phong trào thi đua, phát hiện, tuyên truyền, nhân rộng các điển hình tiên tiến trong cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân Việt Nam, trong đó chú trọng một số giải pháp sau:

 Một là, tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện để thực hiện quản lý nhà nước đối với việc tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân. Trước mắt, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Quyết định số 51/2010/QĐ-TTg ngày 27/8/2010 của Thủ tướng Chính phủ theo hướng bổ sung quy định về tổ chức giải thưởng có yếu tố nước ngoài; quy định về quản lý hoạt động tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân thông qua các hình thức khác nhau như: giao lưu nghệ thuật, bảng xếp hạng, chương trình bình chọn…, do các tổ chức, đơn vị thuộc bộ, ngành, địa phương tổ chức (báo, tạp chí, công ty truyền thông…). Mặt khác, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định về các nội dung liên quan đến tổ chức giải thưởng như: quy định số lượng giải thưởng tối đa một bộ, ngành, địa phương được tổ chức phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, lĩnh vực quản lý và tình hình thực tế; quy định tỷ lệ doanh nghiệp, doanh nhân được tôn vinh trên tổng số doanh nghiệp, doanh nhân đăng ký tham gia một giải thưởng; quy định về thời gian tính thành tích của doanh nghiệp, doanh nhân khi xét tặng giải thưởng; thời gian giữa các lần tổ chức giải thưởng; quy định cụ thể cơ quan quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng của bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm tham mưu cho cấp ủy, chính quyền khi giới thiệu, đề xuất các doanh nhân, doanh nghiệp tham gia giải thưởng… Các bộ, ngành, địa phương cần nghiên cứu, xây dựng, ban hành thông tư (đối với bộ, cơ quan ngang bộ) hoặc quy chế, quy định (đối với cơ quan thuộc Chính phủ, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp của doanh nghiệp và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố) để quy định các nội dung cụ thể về tổ chức giải thưởng, đảm bảo chặt chẽ, chính xác, công khai, minh bạch.

Hai là, tăng cường công tác tuyên truyền quy định của pháp luật về các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân nhằm trang bị kiến thức, xây dựng ý thức pháp luật cho các tổ chức, cá nhân trong việc tổ chức và tham gia giải thưởng. Trong đó, cần đặc biệt chú ý tuyên truyền đối với các doanh nghiệp, doanh nhân nắm vững các quy định cũng như các điều kiện, tiêu chuẩn, quyền lợi và nghĩa vụ trong việc quyết định tham gia các giải thưởng. Phương pháp tuyên truyền cần sử dụng linh hoạt, kết hợp nhiều hình thức đa dạng như: tuyên truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức hội nghị gặp mặt các doanh nghiệp, doanh nhân xuất sắc, tiêu biểu; tuyên truyền thông qua các phong trào thi đua; tư vấn, trợ giúp, tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ làm công tác thi đua, khen thưởng tại các doanh nghiệp… Bên cạnh các quy định của pháp luật, cần thực hiện tuyên truyền đối với từng giải thưởng với nội dung đầy đủ, toàn diện về cơ quan tổ chức, mục đích, yêu cầu, phạm vi, điều kiện, tiêu chuẩn, hồ sơ, thủ tục để các doanh nghiệp, doanh nhân khi tham gia hiểu rõ về giải thưởng, tránh sự mập mờ, không rõ ràng, nhất là việc sử dụng danh nghĩa của các tổ chức, cơ quan có uy tín, gây hiểu lầm về giá trị của giải thưởng. Việc tuyên truyền trước, trong và sau khi tổ chức trao tặng giải thưởng cần gắn liền với việc tuyên truyền điển hình tiên tiến là các doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu trong hoạt động sản xuất kinh doanh, thực hiện tốt nghĩa vụ với Nhà nước, chính sách đối với người lao động, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương; đồng thời định hướng, động viên, khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần tôn vinh, biểu dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến, tạo được dư luận tốt trong xã hội.

Ba là, tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của pháp luật về giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân thông qua hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan chủ trì, phối hợp tổ chức giải thưởng, cơ quan thông tin truyền thông và các doanh nghiệp, doanh nhân…

Các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục thực hiện tốt những nội dung quản lý nhà nước đối với giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân, từ công tác xây dựng, ban hành, quán triệt, tuyên truyền đến việc tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của pháp luật về giải thưởng, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được giao. Nghiên cứu xây dựng cơ chế phối hợp giữa cơ quan nhà nước các cấp trong việc thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước đối với giải thưởng. Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức làm nhiệm vụ quản lý nhà nước về giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân.

Đối với các cơ quan, đơn vị tổ chức giải thưởng cần nghiên cứu tổ chức các giải thưởng phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và phạm vi quản lý theo quy định. Thực hiện nghiêm và đầy đủ các quy định trong tổ chức giải thưởng tôn vinh doanh nhân, doanh nghiệp; đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan tăng cường công tác quản lý và nâng cao chất lượng các giải thưởng. Các cơ quan thông tin, truyền thông đẩy mạnh công tác tuyên truyền các quy định của pháp luật và các giải thưởng, các doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu, xuất sắc; đồng thời phát hiện, đưa tin về các giải thưởng không thực hiện đúng quy định để cơ quan quản lý nhà nước có biện pháp xử lý kịp thời.

Các doanh nghiệp, doanh nhân trước khi quyết định tham gia giải thưởng cần nghiên cứu, tìm hiểu kỹ nội dung, ý nghĩa của từng giải thưởng, điều kiện, tiêu chuẩn tham dự, tiêu chí xét chọn, từ đó lựa chọn tham gia giải thưởng có uy tín, chất lượng, phù hợp với lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, sản phẩm, thương hiệu và hướng phát triển của doanh nghiệp. Thực hiện tham gia các giải thưởng theo đúng quy định của pháp luật, tích cực phối hợp với cơ quan, đơn vị tổ chức giải thưởng trong việc cung cấp thông tin, làm rõ thành tích và các vấn đề liên quan để việc xét tặng giải thưởng được chính xác, kịp thời.

Bốn là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật trong việc tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân. Bên cạnh việc thanh tra chuyên ngành hàng năm, cần tiến hành thanh tra, kiểm tra đột xuất tại một số bộ, ngành, đoàn thể tổ chức nhiều giải thưởng hoặc đối với một số giải thưởng, nhất là các giải thưởng có dấu hiệu vi phạm. Nội dung thanh tra, kiểm tra cần được xác định cụ thể, có thể thực hiện thanh tra, kiểm tra toàn bộ quá trình tổ chức giải thưởng hoặc đối với một số nội dung dễ xảy ra vi phạm như: tổ chức giải thưởng không đúng thẩm quyền; huy động kinh phí của doanh nghiệp, doanh nhân không đúng quy định; báo cáo, xác nhận thành tích không trung thực… Việc thanh tra, kiểm tra có thể được thực hiện sau khi giải thưởng đã được tổ chức hoặc tiến hành ngay trong quá trình tổ chức giải thưởng. Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, nếu phát hiện có vi phạm, cơ quan có thẩm quyền căn cứ các quy định của pháp luật áp dụng biện pháp ngăn chặn, xử lý. Kịp thời giải quyết khiếu nại, tố cáo về giải thưởng gắn với hoạt động thanh tra, kiểm tra nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân và nâng cao chất lượng các giải thưởng.

Năm là, các bộ, ngành, đoàn thể trung ương và địa phương có tổ chức giải thưởng thường xuyên sơ kết, tổng kết và thực hiện thống kê, báo cáo định kỳ việc tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nhân, doanh nghiệp nhằm đánh giá, thu thập những thông tin cần thiết, phục vụ cho hoạt động quản lý. Việc sơ kết, tổng kết phải được thực hiện đầy đủ, toàn diện, sát với thực tế, đánh giá những kết quả đã đạt được, mặt tích cực cũng như những khuyết điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Thường xuyên thực hiện công tác thống kê, báo cáo định kỳ, trong đó có sự đánh giá, khảo sát cẩn trọng, chính xác trong một thời gian nhất định về số lượng giải thưởng, số lượng, số lượt doanh nghiệp, doanh nhân được tôn vinh; phân tích, làm rõ một số tiêu chí của doanh nghiệp, doanh nhân đạt giải (quy mô doanh thu, tổng nộp ngân sách nhà nước, tổng số lao động, đóng góp đối với xã hội…), tác động của việc tổ chức giải thưởng đối với doanh nghiệp, doanh nhân, các nhà đầu tư, với người tiêu dùng và cộng đồng xã hội… qua đó giúp cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc quản lý nhà nước về giải thưởng được hiệu quả, phù hợp với quy định của pháp luật và tình hình thực tiễn.

Thông qua việc vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân sẽ tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức phong trào thi đua trong các doanh nghiệp, doanh nhân, góp phần tạo động lực thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, động viên, khuyến khích các doanh nghiệp, doanh nhân tiếp tục đoàn kết, sáng tạo và phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế./.

Đỗ Thúy Phượng - Phó vụ trưởng Vụ Nghiên cứu tổng hợp, Ban Thi đua – Khen thưởng Trung ương